Những Thói Quen Tốt Cho Tim Mạch. Người Bệnh Tim Nên Ăn Uống Vận Động Như Thế Nào?
Bệnh tim mạch là một trong những nguyên nhân gây tử vong ở con người. Tuy nhiên, một chế độ ăn uống khoa học và hợp lý có thể giúp kiểm soát bệnh, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Những thay đổi nhỏ trong lựa chọn thực phẩm hay cách chế biến món ăn hằng ngày có thể mang lại tác động tích cực hoặc tiêu cực lên sức khỏe tim. Nếu bạn chưa biết người bệnh tim nên ăn uống thế nào, hãy cùng khám phá những thông tin hữu ích trong bài viết sau của VitaDairy.
Nội dung
Tầm quan trọng của chế độ ăn uống đối với người mắc bệnh tim mạch
Chế độ dinh dưỡng hàng ngày không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe toàn diện mà còn là yếu tố then chốt trong việc kiểm soát và cải thiện bệnh lý tim mạch. Những lý do vì sao người mắc bệnh tim cần đặc biệt quan tâm đến thói quen ăn uống hàng ngày:
- Giúp giảm áp lực lên tim: Ăn uống điều độ giúp duy trì cân nặng ổn định, từ đó làm giảm gánh nặng cho hệ tim mạch trong quá trình bơm máu và hoạt động liên tục.
- Ổn định các chỉ số quan trọng: Việc lựa chọn thực phẩm lành mạnh giúp duy trì huyết áp, lượng đường huyết và cholesterol ở mức ổn định.
- Hạn chế tích tụ chất béo xấu: Cắt giảm thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và cholesterol giúp ngăn ngừa hình thành mảng xơ vữa trong động mạch – nguyên nhân gây ra tắc nghẽn mạch máu và nhồi máu cơ tim.
- Tăng cường chất chống oxy hóa tự nhiên: Các loại thực phẩm như rau xanh, trái cây tươi và ngũ cốc nguyên cám giàu chất chống oxy hóa góp phần bảo vệ tế bào tim khỏi sự tấn công của gốc tự do.
- Hỗ trợ chức năng trao đổi chất: Thực đơn cân đối giúp cơ thể hấp thụ và chuyển hóa chất dinh dưỡng hiệu quả hơn, tăng cường hệ miễn dịch và hỗ trợ quá trình hồi phục.
- Giảm nguy cơ béo phì: Kiểm soát lượng calo nạp vào mỗi ngày giúp người bệnh tránh được tình trạng tăng cân không kiểm soát – yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
- Ngăn ngừa biến chứng nghiêm trọng: Dinh dưỡng đúng cách giúp làm chậm tiến trình phát triển bệnh và giảm nguy cơ xuất hiện các biến chứng như suy tim, mệt mỏi mãn tính hoặc rối loạn nội tiết.
- Cải thiện tinh thần và chất lượng sống: Một chế độ ăn hợp lý không chỉ tốt cho thể chất mà còn mang lại cảm giác thoải mái, an tâm hơn trong quá trình điều trị.
- Tăng hiệu quả điều trị y tế: Khi kết hợp đúng cách giữa thuốc men và ăn uống lành mạnh, người bệnh sẽ có cơ hội phục hồi nhanh chóng và kiểm soát bệnh tốt hơn.
- Góp phần xây dựng lối sống bền vững: Ăn uống khoa học là nền tảng để hình thành thói quen sống lành mạnh, từ đó nâng cao sức khỏe tổng thể và kéo dài tuổi thọ.
Tầm quan trọng của chế độ ăn uống đối với người bệnh tim mạch
Người bệnh tim nên ăn uống thế nào?
Với những ai đang đối mặt với các vấn đề về tim mạch, lựa chọn thực phẩm một cách khoa học là bước quan trọng để bảo vệ và cải thiện chức năng tim. Một chế độ ăn lý tưởng không chỉ giảm áp lực lên tim mà còn giúp kiểm soát huyết áp, cholesterol và duy trì cân nặng hợp lý. Dưới đây là những nhóm thực phẩm nên được ưu tiên đưa vào bữa ăn hàng ngày:
Tăng cường thực phẩm giàu chất xơ
Chất xơ là trợ thủ đắc lực trong việc làm giảm cholesterol xấu và ổn định đường huyết – hai yếu tố liên quan trực tiếp đến sức khỏe tim mạch. Để bổ sung chất xơ một cách hiệu quả, người bệnh có thể tham khảo những nguồn thực phẩm sau:
- Rau củ các loại: Hãy làm phong phú đĩa rau bằng các loại như cải bó xôi, rau lang, súp lơ, bí đỏ, mướp, cải ngọt, cải thìa, rau diếp và rau má. Không chỉ giúp tăng lượng xơ, rau còn mang lại vitamin và chất chống oxy hóa tự nhiên.
- Trái cây tươi: Để bổ sung chất xơ một cách ngon miệng, người bị bệnh tim mạch có thể lựa chọn cam, táo, bưởi, lê, chuối chín, quả mọng... Những loại trái cây này còn cung cấp nhiều nước và vitamin C, rất tốt cho hệ tim mạch.
- Ngũ cốc nguyên cám: Các sản phẩm như bánh mì nguyên hạt, yến mạch, gạo lứt, lúa mạch hoặc bắp đều là những lựa chọn tuyệt vời. Chúng hỗ trợ tiêu hóa tốt và giúp tạo cảm giác no lâu.
- Các loại đậu và hạt: Đậu lăng, đậu đỏ, đậu nành, đậu xanh, cùng với các loại hạt như hạt chia, hạt bí, hạt lanh và hạt hướng dương đều giàu chất xơ, cung cấp đạm thực vật lành mạnh.
Lựa chọn chất béo tốt cho tim
Dưới đây là các loại chất béo mà người bệnh tim nên ưu tiên lựa chọn:
- Chất béo tốt từ cá biển: Cá hồi, cá thu, cá mòi hay cá ngừ đều chứa hàm lượng cao omega-3 – một axit béo giúp giảm triglyceride và cải thiện chức năng tim. Nên dùng cá từ 2 – 3 lần mỗi tuần.
- Dầu thực vật nguyên chất: Thay vì dùng mỡ động vật, hãy chọn dầu ô liu, dầu hạt cải hoặc dầu mè để chế biến món ăn. Chúng chứa nhiều chất béo không bão hòa có tác dụng làm giảm cholesterol xấu trong máu.
- Quả bơ và các loại hạt: Bơ tươi, hạnh nhân, óc chó, đậu phộng và hạt điều không chỉ giàu chất béo không bão hòa đơn mà còn chứa nhiều vitamin E, khoáng chất có lợi cho mạch máu.
- Tránh xa chất béo xấu: Nên hạn chế thực phẩm có nhiều chất béo bão hòa như xúc xích, thịt mỡ, bơ động vật, kem, phô mai, bánh ngọt và các món chiên rán. Chúng có thể làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch.
- Chế biến hợp lý: Ưu tiên các phương pháp như hấp, luộc, áp chảo nhẹ hoặc nướng thay vì chiên ngập dầu. Việc này giúp hạn chế lượng dầu sử dụng, từ đó kiểm soát tốt hơn lượng calo đưa vào cơ thể.
Lựa chọn chất béo tốt cho tim mạch
Tăng cường chất chống oxy hóa
Chất chống oxy hóa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi sự tổn thương do gốc tự do. Dưới đây là danh sách các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa mà bạn có thể thêm vào chế độ ăn hàng ngày:
- Quả và rau màu sắc sặc sỡ: Các loại quả và rau này thường giàu vitamin C, E và beta-caroten, giúp bảo vệ tế bào và hệ tim mạch. Một số ví dụ: cam, dứa, nho, mận, kiwi, cà rốt, cải xanh, cải bina, cà chua, cà chua bi, cải bắp.
- Quả mọng: Những quả mọng như việt quất, mâm xôi, dâu tây, dâu đen, quả lựu chứa anthocyanin và resveratrol, giúp chống lại quá trình oxy hóa và ngăn ngừa lão hóa.
- Hạt và quả hạch: Hạt chia, hạt lanh, hạt hướng dương, hạt óc chó, hạt bí đỏ, quả hạch như hạnh nhân, hạt dẻ, hạt bí đỏ chứa vitamin E giúp hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
- Cacao và socola đen: Giàu flavonoid, có khả năng bảo vệ tim mạch. Chọn socola đen có tỷ lệ cacao cao và ít đường để tận dụng lợi ích từ chất chống oxy hóa.
- Trái cây khô: Trái cây khô như nho khô, mận khô, quả lựu khô và dứa khô cung cấp polyphenol và chất chống oxy hóa, hỗ trợ cải thiện sức khỏe và bảo vệ tế bào.
Những loại cá giàu omega-3
Axit béo omega-3 đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tim mạch, hỗ trợ chức năng não và giảm viêm trong cơ thể. Một số loại cá dưới đây được biết đến là nguồn cung cấp omega-3 dồi dào mà bạn nên cân nhắc bổ sung vào chế độ ăn uống hàng tuần:
- Cá hồi: Không chỉ nổi tiếng với vị ngon béo ngậy, cá hồi còn chứa lượng lớn EPA và DHA – hai dạng omega-3 giúp giảm cholesterol xấu và tăng cường chức năng não. Cá hồi tự nhiên thường có giá trị dinh dưỡng cao hơn cá nuôi.
- Cá ngừ: Cá ngừ, đặc biệt là cá ngừ đại dương là sự lựa chọn lý tưởng cho những ai muốn tăng cường omega-3 mà vẫn yêu thích các món ăn đậm đà. Dù là dạng đóng hộp hay tươi sống, cá ngừ vẫn giữ được hàm lượng omega-3 đáng kể nếu được chế biến đúng cách.
- Cá bạc má: Loại cá biển này không chỉ chứa nhiều omega-3 mà còn giàu vitamin B12 và selen. Cá bạc má là lựa chọn an toàn cho sức khỏe lâu dài cho người bị bệnh tim mạch.
- Cá trích: Cá trích thường được đóng hộp và rất tiện lợi để sử dụng. Tuy kích thước nhỏ nhưng loại cá này lại có lượng omega-3 cao đáng kể, đồng thời cung cấp thêm vitamin D và canxi – rất tốt cho xương và hệ miễn dịch.
- Cá cơm: Với kích thước nhỏ nhưng giàu dinh dưỡng, cá cơm là một “siêu thực phẩm” trong nhiều nền ẩm thực châu Á. Ngoài omega-3, chúng còn cung cấp sắt và canxi, phù hợp cho chế độ ăn uống lành mạnh.
- Cá hồi vân: Là loài cá nước ngọt phổ biến, cá hồi vân mang đến nguồn omega-3 tuyệt vời cùng protein dễ tiêu hóa. Nếu được nuôi trồng theo phương pháp sạch, cá hồi vân cũng là lựa chọn thân thiện với môi trường và người tiêu dùng.
Uống nước theo đúng mức chỉ dẫn
Nhiều người cho rằng uống càng nhiều nước càng tốt vì giúp lọc sạch cơ thể. Thật ra, quan niệm này không hẳn đúng, nhất là với bệnh tim hay bệnh thận. Ðối với một người khỏe mạnh, khi uống nhiều nước, tim và thận phải tăng hoạt động để thải bớt nước ra ngoài, giữ sự cân bằng trong cơ thể.
Ngược lại, ở người đã có bệnh tim hay bệnh thận, 2 cơ quan này không còn hoạt động tốt nên nước sẽ bị giữ lại trong cơ thể, gây triệu chứng khó thở, phù, thậm chí gây ra tình trạng “ngộ độc nước” – biểu hiện qua triệu chứng lơ mơ, hôn mê. Nói chung, người bị bệnh tim nên uống nước theo nhu cầu cơ thể, nghĩa là chỉ uống khi thấy khát.
Người cao tuổi thường dễ mắc bệnh tim - Nếu bệnh chỉ ở mức độ nhẹ, việc hạn chế uống nước là không cần thiết. Những trường hợp suy tim nặng chỉ nên hạn chế uống khoảng 1 lít nước/ngày. Nên nhớ rằng uống quá ít nước cũng rất nguy hiểm vì có thể gây tụt huyết áp, choáng váng, chóng mặt. Bác sĩ sẽ cho biết nhu cầu nước thế nào là phù hợp với mức độ bệnh của bệnh nhân.
Uống nước với lượng vừa đủ
Những loại thực phẩm, thói quen người bệnh tim nên tránh
Đối với những người đang sống chung với bệnh tim mạch, việc kiểm soát chế độ ăn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm. Một số thực phẩm dưới đây cần được hạn chế tối đa để duy trì trái tim khỏe mạnh:
Thực phẩm nhiều chất béo khó tiêu
Các loại thịt có phần mỡ dày, nội tạng động vật, món chiên xào nhiều dầu hay sản phẩm từ sữa nguyên kem có thể chứa lượng lớn chất béo không lành mạnh. Những chất béo này dễ làm tăng nồng độ cholesterol có hại trong máu, gây tắc nghẽn động mạch và khiến tim hoạt động quá tải.
Đồ ăn nhanh và sản phẩm đóng gói sẵn
Hamburger, khoai tây chiên, pizza đông lạnh, xúc xích, mì ăn liền… thường chứa nhiều muối, chất bảo quản và chất béo chuyển hóa. Những chất này có thể làm huyết áp tăng cao, tăng nguy cơ đột quỵ và suy tim nếu sử dụng thường xuyên.
Thức ăn ngọt và đồ uống có đường
Thói quen tiêu thụ nhiều bánh kẹo, nước ngọt có gas, trà sữa hay các loại nước trái cây đóng chai có thể làm lượng đường trong máu tăng nhanh. Việc dung nạp quá nhiều đường sẽ gây tăng cân mất kiểm soát, dẫn đến tình trạng béo phì – yếu tố góp phần gây ra bệnh tim mạch. Do đó, những người bệnh tim nên hạn chế thức ăn ngọt và đồ uống có đường.
Thực phẩm có hàm lượng cholesterol cao
Một số món ăn như trứng (đặc biệt là lòng đỏ), gan, tim, thận động vật,… thường chứa nhiều cholesterol. Khi nạp vào cơ thể với số lượng lớn, chúng có thể góp phần làm tăng cholesterol trong máu, gây ra xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim.
Hạn chế thực phẩm có cholesterol cao
Các món ăn giàu natri (muối)
Ăn mặn là thói quen phổ biến nhưng lại tiềm ẩn nhiều rủi ro với tim mạch. Nhiều sản phẩm công nghiệp như mì gói, đồ hộp, xúc xích, nước chấm, hay đồ khô thường chứa lượng muối rất cao. Natri dư thừa làm tăng huyết áp – yếu tố hàng đầu gây tổn thương tim và mạch máu.
Rượu bia và các thức uống có cồn
Việc uống rượu không kiểm soát có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim, suy giảm chức năng tim và tăng nguy cơ đột quỵ. Do đó, những người mắc bệnh tim nên tránh sử dụng đồ uống có cồn để bảo vệ sức khoẻ.
Thói quen ăn mặn
Với những người bị bệnh tim, hạn chế ăn mặn là điều rất cần thiết. Việc làm này có thể giúp những người suy tim, tăng huyết áp giữ sức khỏe ổn định. Hạn chế ăn mặn là hạn chế ăn các thực phẩm có vị mặn như nước chấm, nước mắm, cá khô, chà bông. Một bệnh nhân tim chỉ nên ăn 2 muỗng muối/ngày tính cả lượng gia vị nêm nếm. Bên cạnh hạn chế ăn mặn, người bệnh tim nên giảm ăn các chất béo. Ăn nhiều chất béo sẽ làm gia tăng lượng cholesterol trong máu, gây nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não. Nên hạn chế nạp chất béo vào cơ thể bằng cách giảm ăn thịt mỡ, phomai, kem, bơ…
Một chế độ ăn hợp lý cần ít muối, các thành phần dinh dưỡng cân đối giữa tỷ lệ chất béo, đạm động vật, chất đạm thực vật và chất bột đường. Các món nên thay đổi hàng ngày. Nên ăn nhiều cá vì các loại hải sản có chứa axit béo omega-3 rất tốt cho hệ tim mạch. Bên cạnh đó, bệnh nhân tim nên tập thể dục hàng ngày để giúp tim được bơm đầy đủ oxy và lượng máu được lưu thông đều đặn. Stress cũng là nguyên nhân làm tăng huyết áp và ảnh hưởng xấu cho tim, bởi vậy người bệnh tim cần giữ tâm trí bình thản, thoải mái và thư giãn cơ thể càng nhiều càng tốt.
Hạn chế ăn mặn để giữ sức khỏe ổn định
Ít vận động
Không có gì làm suy yếu và phá hủy cơ thể con người bằng việc không vận động kéo dài. Vận động chân tay không chỉ cần thiết cho cơ bắp, xương khớp mà còn tác động đến toàn cơ thể. Cơ thể được rèn luyện đều đặn sẽ hoạt động hài hòa, cho cảm giác dễ chịu, vui vẻ, phấn khởi. Đi bộ một tiếng mỗi ngày, mở cửa sổ nhà ít nhất nửa tiếng và bổ sung tỏi vào bữa ăn hàng ngày… là những phương thuốc tiết kiệm mà hữu ích giúp nâng cao thể lực mỗi người.
Lưu ý: Nội dung trên mang tính chất tham khảo. Nếu bạn đang gặp bất kỳ biểu hiện bất thường nào liên quan đến tim mạch, hãy đến cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Hy vọng những chia sẻ trong bài đã giúp làm rõ phần nào về vấn đề người bệnh tim nên ăn uống thế nào. Bên cạnh việc xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, người bệnh cần duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ, tuân thủ phác đồ điều trị, kết hợp vận động nhẹ nhàng để hỗ trợ cải thiện thể trạng và tăng cường chức năng tim mạch.
Link tham khảo:
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/heart-disease/in-depth/heart-healthy-diet/art-20047702
- https://www.bhf.org.uk/informationsupport/support/healthy-living/healthy-eating
- https://www.heart.org/en/healthy-living/healthy-eating/eat-smart/nutrition-basics/aha-diet-and-lifestyle-recommendations
