Sữa non là gì? Sữa non có tác dụng gì? Ai nên uống sữa non?

Sữa non, đặc biệt là sữa non ngày đầu sau sinh, là nguồn dinh dưỡng giàu kháng thể và các dưỡng chất thiết yếu. Không chỉ giúp tăng cường miễn dịch trong những ngày đầu đời, sữa non còn đặt nền tảng cho sự phát triển toàn diện. Cùng VitaDairy tìm hiểu tác dụng của sữa non và những ai nên sử dụng sữa non trong bài viết bên dưới nhé.

Sữa non là gì?

Sữa non (hay colostrum) là loại sữa đầu tiên được tiết ra trong vòng 72h đầu sau sinh [1]. Sữa non thường có màu vàng đậm và kết cấu đặc hơn so với các giai đoạn sữa khác. Đây là dạng sữa đặc biệt, giàu dưỡng chất và kháng thể quan trọng, giúp tăng sức đề kháng và hỗ trợ nền tảng sức khỏe cho cơ thể.

Sữa non là nguồn dinh dưỡng đầu tiên và quan trọng nhất của trẻ

Được đánh giá là nguồn dinh dưỡng vàng, sữa non chứa nhiều protein, vitamin và khoáng chất cần thiết với hàm lượng cao. So với sữa trưởng thành, sữa non chứa các yếu tố miễn dịch và tăng trưởng có lợi cho việc bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh truyền nhiễm, đồng thời hỗ trợ sự phát triển khỏe mạnh của hệ vi sinh đường ruột trong những giờ đầu sau sinh [1].

Đặc biệt, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nhận định sữa non từ mẹ là nguồn thức ăn hoàn hảo cho trẻ sơ sinh và các mẹ nên bắt đầu cho trẻ bú trong vòng một giờ đầu tiên sau khi sinh [2].

Thành phần dinh dưỡng có trong sữa non

Các mẹ hẳn đã từng nghe nói sữa non mang lại rất nhiều lợi ích cho sức khỏe của con. Đúng vậy, với hệ tiêu hoá vẫn chưa phát triển đầy đủ, sữa non là nguồn thực phẩm có thể cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết ở tỷ lệ phù hợp, nhất là với trẻ sơ sinh. So với sữa trưởng thành, sữa non rất giàu protein và lactose. Các thành phần nổi bật trong sữa non bao gồm [3]:

• Immunoglobulin A (IgA), Immunoglobulin G (IgG) và Immunoglobulin M (IgM): Các loại kháng thể quan trọng trong việc tăng cường hệ miễn dịch.
• Lactoferrin: Một loại protein giúp kháng khuẩn và kháng vi-rút. Hàm lượng lactoferrin trong sữa non được xác định cao hơn so với sữa trưởng thành.
• Oligosaccharide: Đóng vai quan trọng trong sự phát triển hệ vi sinh vật đường ruột, từ đó tăng cường hàng rào bảo vệ tự nhiên cho bé. Nồng độ oligosaccharide cao trong giai đoạn sữa non, sau đó giảm dần trong thời kỳ cho con bú.
• Leukocytes (Bạch cầu): Giúp bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh.
• Yếu tố tăng trưởng (EGF): Kích thích sự phát triển tế bào, hỗ trợ phát triển đường tiêu hóa.
• Ngoài ra sữa non còn chứa vitamin, yếu tố miễn dịch, enzyme và coenzyme.

Ngoài ra, sữa non còn giàu magie, đồng và kẽm, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sức khỏe tim mạch, xương và hệ miễn dịch của trẻ [4].

Ai nên uống sữa non?

Trẻ sơ sinh, đặc biệt là những bé sinh non hoặc nhẹ cân, là nhóm rất cần uống sữa non sớm để hỗ trợ miễn dịch và phát triển khỏe mạnh.

Sữa non từ mẹ được biết đến với vai trò là chất tăng cường miễn dịch tự nhiên hiệu quả. Đây là nguồn cung cấp các thành phần miễn dịch và dinh dưỡng, chứa protein, immunoglobulin (Ig), chất béo, khoáng chất, vitamin và các dưỡng chất khác nhiều hơn so với sữa trưởng thành [3]. Vì thế, mẹ nên cho con bú sớm, tốt nhất là trong vòng 1 giờ đầu sau khi sinh để tận dụng tối đa lợi ích của sữa non.

Ngoài ra, trẻ sau 2 tuổi cũng nên uống sữa non để tăng cường đề kháng. Vì lúc này, sữa mẹ không còn đủ đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng và miễn dịch cho bé, trong khi hệ miễn dịch của bé chưa hoàn thiện, dễ mắc các bệnh vặt. Sữa non từ bò là lựa chọn hỗ trợ hiệu quả cho giai đoạn này – vừa bổ sung dưỡng chất cần thiết, vừa giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh. Một số nghiên cứu cho thấy sữa non bò có thể rút ngắn đến 30% thời gian mắc nhiễm trùng hô hấp ở trẻ [5].

Sau 6 tháng con sẽ bước vào giai đoạn “thiếu hụt miễn dịch”

Đối với người trưởng thành, việc bổ sung các sản phẩm chứa sữa non bò đã cho thấy  lợi ích trong việc phòng ngừa nhiễm trùng hô hấp của các vận động viên, đồng thời bảo vệ ruột và điều hoà miễn dịch ở cả người khỏe mạnh và người đang gặp vấn đề về sức khỏe [6].

Sữa non có tác dụng gì đối với trẻ sơ sinh?

Sữa non là nguồn dinh dưỡng quý giá, có lợi cho sức khỏe của người lớn và cả trẻ em. Đặc biệt đối với trẻ sơ sinh, khi những ngày đầu đời hệ miễn dịch vẫn còn non kém, sữa non trở thành nguồn dưỡng chất tuyệt vời giúp con tăng cường sức khỏe và hỗ trợ củng cố hệ miễn dịch về sau. Cụ thể, sữa non sẽ mang đến cho bé yêu những công dụng sau:

Là nguồn năng lượng đầu tiên cho trẻ

Sữa non là nguồn năng lượng cần thiết cho trẻ sơ sinh, mang đến cho bé một khởi đầu vững chắc. Mặc dù lượng sữa non ít hơn so với sữa trưởng thành, nhưng lại rất đậm đặc và giàu năng lượng, đủ để đáp ứng nhu cầu của bé trong những ngày đầu tiên sau khi sinh. Năng lượng từ sữa non có thể giúp con duy trì nhiệt độ cơ thể, hỗ trợ sự phát triển và tăng trưởng.

Tăng cường hệ miễn dịch

Sữa non rất giàu kháng thể, giúp bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi các bệnh nhiễm trùng và vi khuẩn. Đây là lớp bảo vệ đầu tiên và quan trọng nhất cho con trong những ngày đầu đời. Kháng thể trong sữa non hoạt động như một lá chắn, ngăn ngừa vi khuẩn và virus tấn công cơ thể con, từ đó giúp con làm giảm nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng [1].

Bảo vệ hệ tiêu hóa

Không chỉ bảo vệ trẻ sơ sinh khỏi các bệnh truyền nhiễm, kháng thể trong sữa non còn cung cấp miễn dịch thụ động và các yếu tố tăng trưởng hỗ trợ sự phát triển của hệ tiêu hóa. Nhờ tác dụng nhuận tràng, sữa non có thể giúp bé đào thải phân su – loại phân đầu tiên sau khi chào đời, đồng thời loại bỏ lượng bilirubin dư thừa trong ruột, ngăn ngừa tình trạng vàng da. Ngoài ra, sữa non còn chứa oligosaccharides, giúp thúc đẩy sự phát triển của vi khuẩn có lợi trong đường ruột, cải thiện hệ vi sinh và hỗ trợ tiêu hóa của con [1].

Hỗ trợ phát triển não bộ

Sữa non giàu tryptophan và lactoferrin – hai thành phần quan trọng cho sự phát triển hệ thần kinh trung ương của trẻ:

• Lactoferrin không chỉ hỗ trợ bé hấp thu sắt mà còn góp phần bảo vệ và thúc đẩy sự phát triển thần kinh [7].
• Tryptophan là tiền chất của serotonin và melatonin, giúp điều hòa tâm trạng, giấc ngủ và hành vi của bé. Thiếu hụt tryptophan có thể ảnh hưởng đến hành vi và phát triển não bộ [8],[9].

Các dưỡng chất trong sữa non hỗ trợ phát triển trí não cho con

Hỗ trợ phát triển toàn diện

Sữa non cung cấp đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển toàn diện của con, từ thể chất đến trí tuệ. Chất béo, protein và carbohydrate là các chất dinh dưỡng đa lượng quan trọng có trong sữa non, được “thiết kế” phù hợp nhất với nhu cầu phát triển của con. Thành phần dinh dưỡng này thay đổi theo từng giai đoạn của quá trình tiết sữa, giúp đáp ứng nhu cầu năng lượng ngày càng tăng của con [7].

Bên cạnh đó, sữa non còn chứa nhiều loại vitamin và khoáng chất như vitamin A, E, K, canxi, kẽm,... không chỉ giúp xương con chắc khỏe, mà còn hỗ trợ hệ miễn dịch và cải thiện sức khỏe tổng thể của con [7].

Những lưu ý quan trọng về sữa non

Sữa non mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng để sử dụng hiệu quả, mẹ cần lưu ý một số điểm quan trọng dưới đây để đảm bảo hấp thu tối ưu và tránh những sai lầm thường gặp.

• Cho trẻ bú sớm sau sinh: Dưỡng chất từ sữa non sẽ giảm dần theo thời gian, nên cho trẻ bú sữa non sớm, tốt nhất là trong vòng 1 giờ đầu sau sinh để trẻ có thể hấp thu đầy đủ dưỡng chất từ nguồn sữa quý giá này.
• Không nên vắt bỏ sữa non: Một số quan niệm vẫn cho rằng sữa non là nguồn sữa đầu không có dưỡng chất nên thường vắt bỏ, đây là quan niệm sai lầm. Sữa non là nguồn dưỡng chất quý giá, vì thế không nên lãng phí.
• Bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu: Sữa mẹ chứa nồng độ dinh dưỡng và kháng thể cao nhất trong những ngày đầu sau sinh và là nguồn nuôi dưỡng đáp ứng đầy đủ nhu cầu của trẻ trong 6 tháng đầu đời. Vì vậy, WHO và UNICEF khuyến cáo nên cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong giai đoạn này [2,7].
• Tư vấn bác sĩ/chuyên gia dinh dưỡng: Nếu có thắc mắc hoặc cần bổ sung sữa non từ bên ngoài, mẹ nên tham khảo ý kiến chuyên gia để đảm bảo an toàn và hiệu quả cho bé.

Mẹ nên tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi bổ sung sữa non từ bên ngoài cho con

Một số câu hỏi thường gặp về sữa non

Trẻ uống nhiều sữa non có tốt không?

Sữa non chứa hàm lượng dinh dưỡng cao và nhiều lợi ích sức khỏe cho trẻ. 

Đối với trẻ sơ sinh, nguồn dinh dưỡng chính là sữa mẹ, lượng sữa cần uống phụ thuộc vào nhu cầu của trẻ, mẹ cần quan sát các cữ bú và phản ứng của con để đảm bảo con được đáp ứng lượng dinh dưỡng phù hợp.

Đối với trẻ lớn trên 2 tuổi, mẹ có thể cân nhắc bổ sung sữa non thông qua các thực phẩm bổ sung. Tuy nhiên, mẹ cần tuân theo lượng dinh dưỡng khuyến cáo hằng ngày cho trẻ, tránh cho bé uống quá nhiều vì có thể gây mất cân bằng dinh dưỡng.

Có nên bổ sung thêm sữa non từ bên ngoài?

Câu trả lời là có thể, mẹ nhé! Tuy nhiên, bố mẹ cần cân nhắc kỹ dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của trẻ và có sự tham vấn của chuyên gia y tế hoặc dinh dưỡng.

Đối với các sản phẩm bổ sung có chứa sữa non, chẳng hạn như sữa non bò, nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tiềm năng hỗ trợ hệ miễn dịch và sức khỏe đường ruột, giúp giảm tần suất và thời gian mắc một số bệnh nhiễm trùng. Các dưỡng chất như immunoglobulin và oligosaccharide trong sữa non bò góp phần tăng cường miễn dịch và tiêu hóa cho trẻ [1]. 

Khi lựa chọn sản phẩm sữa non nguồn ngoài, mẹ cần ưu tiên các loại có nguồn gốc rõ ràng, an toàn và phù hợp với lứa tuổi cũng như nhu cầu dinh dưỡng của con. Đồng thời, nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia trước khi sử dụng để đảm bảo hiệu quả và an toàn tối ưu.

Mẹ nên chọn sản phẩm bổ sung sữa non có nguồn gốc uy tín

Dòng sữa công thức có bổ sung sữa non tốt trên thị trường hiện nay

Với trẻ trên 2 tuổi, mẹ có thể xem xét bổ sung sữa non thông qua các sản phẩm dinh dưỡng. Giải pháp này giúp cung cấp thêm dưỡng chất, tăng cường sức đề kháng và sức khỏe tổng thể cho trẻ trong giai đoạn phát triển.

Hiện nay, trên thị trường, các sản phẩm bổ sung sữa non chủ yếu được chiết xuất từ sữa non bò – một nguồn dinh dưỡng quý giá với hàm lượng kháng thể IgG dồi dào. Sữa non bò chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học tương tự sữa non của mẹ, được ứng dụng rộng rãi trong dinh dưỡng cho người. Nhờ đặc tính kháng khuẩn, sữa non bò có thể hỗ trợ gián tiếp sức khỏe miễn dịch bằng cách tạo môi trường thuận lợi cho lợi khuẩn phát triển và ức chế vi khuẩn gây hại trong đường ruột [1].

Sữa non, đặc biệt là trong 24 giờ đầu sau sinh, được xem là “dinh dưỡng vàng” với hàm lượng cao kháng thể, dưỡng chất thiết yếu và yếu tố miễn dịch. Việc cho trẻ bú mẹ sớm sau sinh không chỉ giúp bé tận dụng tối đa nguồn sữa quý giá này, mà còn là bước khởi đầu quan trọng để xây dựng hệ miễn dịch và sức khỏe toàn diện cho con trong những năm đầu đời.

Với trẻ trên 2 tuổi, mẹ hoàn toàn có thể cân nhắc cho bé sử dụng thêm các sản phẩm dinh dưỡng có bổ sung sữa non. Tuy nhiên, bố mẹ cần thật sự cẩn trọng trong việc lựa chọn, nên ưu tiên sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, thành phần phù hợp với trẻ và được kiểm định an toàn.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Polidori, P., Rapaccetti, R., Klimanova, Y., Zhang, J.-J., Santini, G., & Vincenzetti, S. (2022). Nutritional Parameters in Colostrum of Different Mammalian Species. Beverages, 8(3), 54.
2. WHO. Breastfeeding. Available from: https://www.who.int/vietnam/health-topics/breastfeeding
3. Uruakpa, F. ., Ismond, M. A. ., & Akobundu, E. N. . (2002). Colostrum and its benefits: a review. Nutrition Research, 22(6), 755–767. doi:10.1016/s0271-5317(02)00373-1 
4. Colostrum: benefits, functions, and more. Available from: https://www.webmd.com/baby/what-is-colostrum
5. Hałasa, M., Skonieczna-Żydecka, K., Machaliński, B., Bühner, L., & Baśkiewicz-Hałasa, M. (2023). Six Weeks of Supplementation with Bovine Colostrum Effectively Reduces URTIs Symptoms Frequency and Gravity for Up to 20 Weeks in Pre-School Children. Nutrients, 15(16), 3626
6. Guberti M, Botti S, Capuzzo MT, Nardozi S, Fusco A, Cera A, Dugo L, Piredda M, De Marinis MG. Bovine Colostrum Applications in Sick and Healthy People: A Systematic Review. Nutrients. 2021 Jun 25;13(7):2194.
7. Buttar, H. S., Bagwe, S. M., Bhullar, S. K., & Kaur, G. (2017). Health benefits of bovine colostrum in children and adults. In R. R. Watson, R. J. Collier, & V. R. Preedy (Eds.), Dairy in Human Health and Disease Across the Lifespan (pp. 3–20). Academic Press. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-809868-4.00001-7
8. Girgin, G., Sanajou, S., Meric-Deliveli, S., & Baydar, T. (2023). Verification studies of tryptophan and kynurenine determination using HPLC and evaluation of the kynurenine pathway and neopterin levels in human colostrum samples. Biomedical chromatography : BMC, e5791
9. Nayak, B.N., Singh, R.B., & Buttar, H. (2022). Biochemical and dietary functions of tryptophan and its metabolites in human health. Functional Foods and Nutraceuticals in Metabolic and Non-Communicable Diseases